Eg skal møte ein buddhistisk munk på ei hytte i ein dal på Sunnmøre. Sjølvsagt skal eg det. 

Ein knapp halvtime på sti innover til eit vatn med 10–12 hytter spreidd langsmed. Tradisjonelle, små hytter med rutete gardiner og døde fluger i vindaugskarmen. Her finst ikkje varmekablar eller vassklosett. 

Tåka trykker seg nedover langs fjellsidene og gjer alt vått, vått, vått. 

Eg ser på dronebildet eg har fått tilsendt, der ei raud pil peiker på hytta eg skal til. 

– Du må vere Line. Kom inn!

Mannen i døropninga presenterer seg som Nitho. Han er energisk og blid. Blikket mitt jaktar instinktivt etter visuelle markørar, men både munken og hytta ser forbausande ordinære ut.

Kanskje ikkje så rart.

Dette er ikkje ein munk frå Thailand eller Tibet. Nitho vaks opp like i nærleiken og levde lenge det dei fleste av oss vil kalle eit vanleg liv – som Bjørge Berg.

Han studerte på Noregs Handelshøgskole i Bergen, blei siviløkonom og skulle vidare til familieliv, komfortabel årsløn og respektabel bil. Så skjedde det noko han meiner DNT delvis har skuld i. 

Det skal vi kome tilbake til. 

I dag kan Nitho sjå tilbake på 18 år som ordinert buddhistmunk, også kalla bhikkhu.

Etter å ha budd majoriteten av munkelivet sitt i Australia flytta han tilbake til Noreg under pandemien og var med å starte opp Den Norske Buddhistforening.

Nitho har ikkje fast bustad. Tidvis bur han i eit tempel i Oslo. Mykje av tida er han på reise for å undervise. Men no har munken ei pause i fjellet, åleine i fred og ro. Her har han optimale tilhøve for å fokusere på eiga utvikling.

Først når snøen kryp inn på trammen, reiser han vidare. 

På skulen og elles i samfunnet blir buddhismen omtala som ein religion. Nitho deler ikkje denne oppfatninga. Han leitar etter eit betre ord.

Filosofi? Delvis. Tradisjon? Jo, men omgrepet blir samtidig for breitt. Psykologi? For så vidt. 

Men eitt ord går igjen i samtalen vår: trening. 

– Buddhismen er ei trening av sinnet vårt, og det er ingen idé om ein gud, det er inga bøn og ingen salmar. Det er rå trening av sinnet, seier Nitho.

Dei færraste av oss har talent, vilje og stamina nok til å bli toppidrettsutøvarar. Det same kan seiast om å bli ein buddhistisk munk på tilsvarande nivå som Nitho. Begge delar krev enorm dedikasjon, og for å lukkast må noko forsakast.

I buddhismen er krava meir eller mindre absolutte. Du må gje slepp på det aller meste av materielt gods, avstå frå alkohol og leve i sølibat, for å nemne noko. Målet?

– Ei permanent endring av sinnet. Å skape eit sinn som er fredeleg, stabilt, lett, vakkert og fritt, heile tida. 

Oppnår ein dette, vil alt ein har forsaka, uansett verke uinteressant, ifølge munken. Lukka du kan finne i det ytre, eller i det materielle, kan ikkje måle seg med den du kan finne i det indre. 

Men kva skjedde? Kva gjorde at livet tok ein så kraftig sving frå siviløkonom til munk? Nitho peikar på to hendingar. Den eine fann stad i Jotunheimen mot slutten av studietida, då Nitho og nokre vener gjekk Besseggen:

Medan dei ventar på båten til Memurubu, fangar ei gruppe blå sommarfuglar merksemda til Nitho. Han går nærare og forsøker å fange ein.

– Ikkje for å skade. Eg hadde eigentleg berre lyst til å oppleve gleda ved å vere saman med noko som er veldig vakkert. 

Men sommarfuglane lèt seg ikkje fange.

Vennegjengen stig om bord i båten og legg etter kvart av garde på stien. Framme ved sjølve eggen tar dei ein pause. Nitho går litt sides for å nyte utsikta og undrar seg over at noko har skjedd.

– Eg var genuint happy, genuint fredeleg, full av energi, og det var veldig sterkt. Eg hugsar eg stod der og lurte: Kvifor er eg happy her? Dette er ikkje ein fest, ikkje sex, ikkje ferie, ikkje hobbyen min. Kvifor står eg her og ser på eit vatn og nokre fjell, og så er eg superhappy og klar, mentalt klar? 

Opplevinga får ein ekstra dimensjon når ein sommarfugl kjem mot han.

– Han landa her og sat der kanskje i to minutt. 

Han peikar litt ovanfor brystet sitt. 

Denne hendinga har seinare fått ei større meining for Nitho.

– Då eg var nede ved vatnet tidlegare på dagen, hadde eg eit begjær for å fange sommarfuglen, medan då eg stod der oppe og var heilt stille og fredeleg, kom han av seg sjølv. Det sette seg i sinnet, men eg forstod det sjølvsagt ikkje då, eg var dum som eit brød mentalt. Eg hadde eit liv som hadde alt fokus på utsida, seier han.

– Hugs kor eg kom frå. Handelshøgskulen, student. Opp og fram. Eit jag om at du skal bli vellukka innanfor den norma som er definert. Det betyr masse stress og angst for å ikkje få det til. Eg hadde det utruleg bra, men det var eit køyr. 

– Eg tolkar det som at du ikkje var ein fjellmann på dette tidspunktet?

– Nei, det å gå i fjellet var nesten strake motsetninga av det eg verdsette på den tida. 

Nitho ler.

– Men etterpå begynte eg å gå i fjellet. Eg fekk ei slags emosjonell forståing av at her er det noko. Det er noko med å vere ute i fjellet og naturen, men på det tidspunktet kunne eg ikkje forklare kva. 

Kampen om merksemda vår er enorm og riv og slit i mange av oss. I 2017 uttalte Netflix-sjef Reed Hastings at den største konkurrenten deira ikkje er andre strøymetenester, men behovet vi kvar kveld har for å lukke auga for skjermen og sove. Ei utsegn som på mange måtar har blitt ståande igjen som eit bilde på vår tid. 

Parallelt har ord som spiritualitet, meditasjon og mindfulness blitt meir gjengs. I det tradisjonelle friluftslivet brukar vi kanskje eit anna vokabular for å sette ord på noko av det same.

«Å stå på ein fjelltopp og sjå ned på kvardagen.» «Klarne hovudet.» «Vere til stades her og no.»

Samtidig er det liten tvil om at fjell og vakker natur har ei tiltrekkingskraft på mange av dei som ynskjer å dukke djupare i både kropp og sinn. 

Yogaentusiastar har for lengst gjort inntog i den norske fjellheimen, ikkje heilt sjeldan med ly i ei betent DNT-hytte.

Andre finn vegen utan hjelp frå raude T-ar, slik som gjengen som er samla på Dvergsdalsstøylen i Jølster ein septemberdag. Dei er på qigong og taiji-retreat, ei årleg hending kvar haust.

 – Retreaten blir full i løpet av ei veke etter annonsering, fortel instruktør Harald Øygard.

Han underviser ved Qigongsenteret i Oslo, som regel innandørs. Men det å vere ute i slike omgjevnader tilfører noko ekstra. 

– Du kan få eit heilt anna nærvær. Du kan kjenne vinden, høyre blada på trea, elva, fuglane, kjenne jorda på ein annan måte. Sansane blir styrkte, og derfor blir opplevinga mykje klarare og sterkare. 

Tilbake i hytta på Sunnmøre teiknar Nitho ei linje frå opplevinga han hadde på Besseggen, til livet som bhikkhu, men heilt strak er ho ikkje.

Først fleire år etter turen i Jotunheimen får han auga opp for meditasjon. Han har ein juristbror som er på backpacking-tur, og som deltar på stadig meir langvarige meditasjons-retreat. Nitho blir nysgjerrig. Påfølgande sommar er han sjølv deltakar på ein nidagars stille retreat i Oslomarka.

– Det som skjedde der, var så sterkt og så livsendrande for meg når det gjeld kva livskvalitet er, fortel han. 

Nitho veit allereie då at han vil prøve dette eitt år på fulltid og reiser til Perth i Australia. Der blir han i 14 år. 

Både Nitho og Øygard omtalar ei stille, ei mentalt stille. Fråvær av tankar, stress og negative kjensler. Medan Nitho er på hytta, mediterer han gjerne fem timar i strekk. Då sit eller ligg han dønn i ro. 

– Det høyrest kanskje rart ut å meditere i fem timar, men ein opplever det ikkje som fem timar. Viss du er litt flink på dette, er det du finn der inne, så bra og så mykje kraftigare enn det du finn på utsida. 

– Kan du sette ord på kva som skjer når du mediterer? 

– Dei fleste vel eit meditasjonsobjekt, det kan vere pusten, ei kjensle, noko du visualiserer. Poenget med å fokusere på det er å slutte å fokusere på alt anna. Tankar og mental aktivitet minkar sakte, men sikkert. Ein får tankar, fantasiar og emosjonar som kjem og går, men farten går ned, og mellomrommet mellom dei blir større. Og på eit eller anna tidspunkt er sinnet ditt heilt stille – og det er heilt vedunderleg. 

Men denne stilla er ikkje endestasjonen, ho er potensielt starten på noko meir permanent og endå meir kraftfullt, ifølge munken.

– Meininga er å bruke denne energien og dette mentale klarsynet til å forstå vår eigen natur og utvikle visdom. Denne forståinga gjer det «vanlege» livet lett og uproblematisk − både mentalt, sosialt og kroppsleg. 

Det var dette han fekk smaken på allereie på sin første retreat, som snudde heile livet på hovudet.