Appelsin.

Symbolet på den norske påsketuren kjem eigentleg frå Kina – og sjølve namnet tyder «kinesisk eple». Du må ete appelsina di oppå ein haug eller ein stein – til dømes Appelsinhaugen vest for DNT-hytta Kobberhaugen i Nordmarka eller Appelsinsteinen på veg til Kolåstind i Sunnmørsalpane. Ikkje et appelsina på flatmark. Då mistar du den unike koplinga mellom smakslaukane og balansenervane – sjølve definisjonen på ein vellukka påskeferie.

Bål.

For Lars Monsen er det lett, for onkelen din er det lett, men for mange andre er dette med bål eit mysterium. For det fyrste er kan det vere komplekst å tenne – om du ikkje har 10 liter raudsprit i sekken. For det andre kjem røyken alltid i auga dine. For det tredje luktar det bål av både anorakk og truse i tre veker etterpå. Likevel må vi tenne bål i påska. For det er berre ein ting som er verre enn svidde strikkevottar – og det er kalde pølser.

Covid.

Spørsmålet alle stiller seg i 2022 (då denne saka blei skrive red. anm.) er dette: får vi ei normalpåske – eller blir det nok ei koronapåske? Kan vi endeleg søve tett inntil framandfolk frå Viken fylkeskommune på ein hems i Rondane? Kan vi for ein gongs skuld sitje tett inntil framandfolk frå Trøndelag og ete fruktcoctail på ei sjølvbetent hytte i Tafjordfjella? Eller vert det karantene på ei privathytte på Kvitfjell –  med hurtigmat, hurtigtestar og lange diskusjonar om ulike hurtigkjettingar til elbilar med framhjulsdrift?

Dugnad.

Vi har nokre få norske ord som har fått internasjonal merksemd. Fjord. Ski. Ombudsmann. Smorgasbord. Nei, det var svensk. Men «dugnad» er norsk – og vart òg kåra til Noreg sitt nasjonalord i 2004. Sjølve ordet kjem frå det norrøne « dugnaðr» – som tyder «hjelp, støtte, dyd». Den Norske Turistforening er skapt på dugnad. Skapt på hjelp, støtte og dyd. Er ikkje det fint å tenkje på – der du ligg i soveposen på Krækkja og kjenner lukta av nybakt brød?

Ekspedisjon.

Vi likar ekspedisjonar i landet vårt. Vi likar å lese om skiturar til Nordpolen, til Sørpolen og gjennom Sibir. Vi likar å sjå filmar om folk som går opp på bratte, høge fjell. Gjerne solo. Med høg risiko. I påska får mange av oss høve til å bli med på ein heilt eigen type ekspedisjon: turen frå hytta til utedoen, midt på natta, i kuling og snøfokk. Gjerne solo. Med høg risiko. 

Fjellvettreglane. 

Vi skal ikkje ramse dei opp her. Det vert too much, som ungdomen seier. Vi vil berre komme med eit lite opprop: lær deg Fjellvettreglane. Det tek ikkje lang tid. Dei kan puggast – slik du pugga grunnstoff på ungdomsskulen. Du vil aldri angre på at du kan dei. Tvert i mot. I festlege lag kan du ramse dei opp. Det vert aldri too much å postulere alle Fjellvettreglane til kollegaene dine, i ein restaurant, på eit seminarhotell, på Rørøs, like før midnatt.

Glitterheim.

Om du ikkje har glidd inn på tunet til DNT-hytta Glitterheim ein påskedag med godt vêr. Om du ikkje har gått inn i resepsjonen og spurt om høveleg drikke. Om du ikkje nokon gong har booka eit rom der, ei seng, ein middag med tre rettar – i sjølve hjartet av Jotunheimen. Om du aldri har vore på Glitterheim i april, så bør du prøve nett ein slik tur i år. Minna vil glitre i hovudet ditt resten av livet. 

Hytte.

«Kva skal du i påska?» «Eg skal på hytta.» Ein må ikkje svare noko meir enn det. Svarar du «eg skal på hytta», er du home free, som ungdomen seier.

Idyll.

Vi drøymer alle om ei idyllisk påske. Om blå himmel, om sol, om faktor 50, om Blå Swix, om vindstille, om urørt pudder i skyggesidene, om ro, om kontemplasjon, om meditasjon, om konsentrasjon, om konsesjon til å liggje rett ut på ein raud sofa med raude kinn og spele Candycrush på mobilen.

Joikakaker.

For mange er desse reinsdyrkjøttbollane smaken av hyttelivet. Men: no heiter ikkje joikakaker Joikakaker, lengre. I 2021 bytta produktet namn til VILTi – etter ein større debatt. Hugsar du dette, kjem du kanskje på fjerdeplass i påskequizen som onkelen din har laga til påskeaften.

Kvist.

Ein kvist er ikkje berre ein kvist. I påskefjellet har DNT merka ei lang rekkje populære skiturar med nettopp kvistar. Rutene vert lagt av erfarne fjellfolk som veit kvar det er trygt å gå. Kartet for vintermerking i fjellet vert ofte kalla for «kvistekartet» og kan downloades – som ungdomen seier – på dnt.no. Veit du slike ting, kan det vere at du kjem på tredjeplass i påskequizen som onkelen din har laga til påskeaften (han har jobba med quizen sidan jul).

Lakenpose.

Definisjon: særnorsk oppfinning i bomull – eller silke – til glede for alle som ikkje vil bære ein blytung sovepose frå åttitalet i ryggsekken når dei går frå hytte til hytte til hytte til hytte til hytte til hytte til hytte til hytte.

Mord.

Ingen påske utan mord, knivstikking, pistolar, kidnappingar og politietterforskarar med ekteskaplege problem – i bokform. Kvifor er det slik i Noreg? Har vi det for trygt i dette landet? Tradisjonen med påskekrim byrja visstnok med at Gyldendal-forleggjar Harald Grieg rykka inn ei annonse i Aftenposten i 1923. Annonsa likna veldig på ein vanleg nyhendesak – og overskrifta var «Bergenstoget plyndret i natt». Det var ikkje sant. Det var berre tittelen på ein ny kriminalroman – som alle ville ha. Hugs at påskekrim ikkje passar for alle. Om du er litt over gjennomsnittet sensitiv, er det ikkje lurt å lese om mord når du er aleine på Gammelhuset i Skipsfjord i Troms og nokon – eller noko – trykkjer ned handtaket på ytterdøra klokka 22.16.

Nærtur.

Du må ikkje opp i høgfjellet i påska. Kvifor skal alle opp i høgfjellet? Ifølgje kritikarane er det berre vind, skare, ingenting i høgfjellet. Kva med å bli heime? Nyte rolege dagar i byen (om ikkje tettstaden du bur i har bystatus enno, så får han det sikkert snart, kommunepolitikarane er på saken, du kan vere heilt trygg på det). Gå ein tur i nærleiken av der du bur. Nærtur, heiter dette no. Før heitte det berre «tur». Kva skal du i påska?» spør folk. «Eg skal gå ein nærtur», kan du svare. Og dermed er du eit postmoderne menneskje med interessant innhald på Snapchat. Kanskje kjem du på Dagsrevyen, òg?

Opptur.

Innanfor friluftslivet er det lov å bruke ulike klisjear. Ikkje minst rundt påsketider. Du kan seie «ut på tur, aldri sur» utan ironi. Du kan seie «det fins ikke dårlig vær, bare dårlige klær» på reinspikka bærumsdialekt – utan å bli møtt av ein vegg av sarkasme. Du kan gjerne seie «ein opptur vert aldri ein nedtur», òg. Eventuelt «nedturen vart ein stor opptur». Då viser du at du er eit innovativt språkmenneskje – som gjerne siterer dikt når du er ute i naturen, som gjerne er glad i flanellskjorter, og som gjerne er ein verdsmeister til å løyse påskekryssord før dei andre på hytta har stått opp.

Påskeegg.

Mange barn og unge får smekkfulle påskeegg av foreldre eller besteforeldre – og alle desse egga blir sjølvsagt med til hytta. Statistikk (frå litt usikre kjelder) viser at spørsmålet «kven har tatt noko frå påskeegget mitt?» er det nest mest stilte spørsmålet i Noreg i april – berre slått av «har du sett kva mamma la ut på TikTok nett no?»

Quiz.

Onkelen din har altså laga ein quiz til påskeaften. Du bør smile når han fortel det til deg. Sjølv om du er ungdom og akkurat har sett kva mamma la ut på TikTok.

Raudekrossen.

Ein av DNT sine nære vener i organisasjonslivet – og din beste ven om uhellet skulle vere ute i påskefjellet. Raudekrossen sine hjelpekorps rykkjer ut til folk som har brote ein fot eller ei hand, folk som har gått seg bort, folk som har satt seg fast, folk som frys, folk som har grave seg ned. Berre for å nemne noko av alt dei gjer. Lat oss gje frivillige redningsmannskap ein ekstra skål denne påska. Ein ekstra klappsalve. Ein ekstra varm tanke. Både Raudekrossen, Norsk Folkehjelp, Norske Redningshundar og dei alpine redningsgruppene (NARG) fortener all den skryt og støtte dei kan få.

Sjølvbetent.

Dei sjølvbetente hyttene er sjølve adelsmerket til DNT. Du opnar gjerne døra med DNT-nøkkelen din ein sein ettermiddag – saman med kjærasten din. De fyrer opp i omnen. De finn fram god mat frå proviantlageret – og tilset grønsaker, salat og eksotisk krydder heimafrå. De et ein romantisk middag med stearinlys. De tenkjer at det ikkje kan bli betre enn dette. Men det kan det. For plutseleg kjem ein stor kameratgjeng i 50-åra inn døra. Det viser seg at ein av dei er onkelen din. 

Topptur.

Ingenting er meir populært enn toppturar. Du kan sjølvsagt gå ein såkalla nærtur i påska. Ein liten tur bak hytta. Ein tur til næraste appelsinstein. Men om du vil ha flest mogleg likes på Insta – som ungdomen seier – må du gå ein topptur. Det er ingen veg utanom. Ta gjerne eit splitthopp på toppen. Forsking på lågt nivå viser at splitthopp i gjennomsnitt gjev 28 prosent fleire likes på Insta.

Utsikt.

Mange snakkar om utsikt i påska. Men så kjem ho, då. Tåka.

Ved.

Å kløyve ved på hyttetunet – tidleg ein påskemorgon – er ein framifrå måte å nøytralisere gamle, uskrivne kjønnsrollemønster og/eller generasjonskløfter i storfamilien.

William Cecil Slingsby.

Om du ikkje veit at William Cecil Slingsby var ein britisk fjellklatrar som fekk tilnamnet «faren til norsk tindesport» etter å ha vitja den norske fjellheimen rundt 21 gonger mellom 1872 og 1921, om du ikkje veit at han var fyrstemann på Store Skagastølstinden, om du ikkje veit at han skreiv boka «Norway – the northern playground», om du ikkje veit alt dette, kan du berre gløyme å komme på andreplass i onkel sin quiz på påskeaften.

X-faktor.

Mange seier at påskefjellet har ein «X-faktor» ved seg. Det dei eigentleg meiner, er at det ofte blåser kuling i påskefjellet. Kanskje det vert plussgrader og regn, òg? Då kan det vere freistande å ta nokre bitar frå storebror sitt påskeegg.

Yr.no.

I påska gløder dataserveren til Meteorologisk institutt. Alle vil vite om det skal slutte å regne – og slutte å blåse – på Stora Volavatnet, på Setertjønnhytta, og på Strompdal storstue, og på Slettnes fyrstasjon, og på Selhamar, og på Store Brekketind.

Zapffe.

Du bør lese din Peter Wessel Zapffe før quizen på påskeaften. Du bør – blant anna – kunne forklare kva Zapffe meinte då han skreiv «Altfor få nyter den betagende stillhet i Ørnedalen».

Ærlegdom.

Heile DNT sitt hyttesystem er basert på ærlegdom. Det finst sjølvsagt døme på folk som har låst seg inn i ei DNT-hytte, ikkje skreve seg inn i gjesteboka, fyrt opp, ete mat frå proviantrommet, søve, ikkje vaska seg ut, ikkje betalt for seg, slike ting. Men ærlegdom varer lengst. I fjellet. I kjærleiken. I livet. Og i påskequizen.

Øydemark.

Å sitje ved ein kontorpult i sivilisasjonen – i eit internt Teams-møte – ein tysdag morgon. Å lytte til ein mellomleiar som les høgt frå eit Excel-ark han har laga sjølv. Å ha kameraet på, men mikrofonen på mute. Å sitje der, på heimekontoret, og drøyme om øydemarka. Slik er kvardagen for mange nordmenn. Så kjem ho, påska, heilt plutseleg, og reddar oss alle.

«Ååååh»,

seier ungdomen, «slike A-til Å-saker som denne er berre sååå nittitals. Særleg når dei står på trykk i eit papirmagasin». Neste dag: den same ungdomen vert observert på skitur iført oversized boblejakke frå nittitalet, topplue frå nittitalet og – høyr! –nittitalshiphop strøymer ut av ein ghettoblaster nedi ryggsekken. Det nærmar seg påskeaften no. Det nærmar seg onkel sin quiz.