Preludium: Eg har alltid hatt denne draumen. Ein klar og tydeleg ein. Eg drøymde den same draumen om att og om att, år etter år, midt på natta, og gjerne midt på dagen. Har du ein slik draum, du òg? Eit sansebilete, ei førestilling, ei von? Min draum var så enkel å tyde. Han handla ikkje om å bli ein kjend skodespelar. Han handla ikkje om å bli ein stor fotballspelar. Draumen handla aldri om å segle jorda rundt, lande på månen, bli rik. Eg drøymde berre om ein fjord. Fjorden – i bestemd form eintal. Hjørundfjorden.

H

– No, sa eg.

– No? spurde Torstein.

– Ja, denne veka, sa eg.

Stille forventning i telefonen.

– Vêret, sa eg.

– Og snøen? spurde Torstein.

– Vêret og snøen går opp i ei slags høgare eining, sa eg, og forsøkte å framstille meg sjølv som ein vismann.

– Eg er klar, sa Torstein.

– Eg har alltid vore klar, sa han.

Så snakka vi med Olav, og Olav sa at han nesten var ferdigpakka, og Olav snakka med Janita, og Janita sa at ho diverre skulle ha ei nattevakt på sjukehuset, «men ikkje tenk på det», sa ho, «det er berre ei nattevakt», ho skulle gjere sekken klar kvelden før, sove kunne ho gjere seinare, «eg er med», sa ho, «eg let meg ikkje stoppe av noko», sa ho, og dette siste var litt skremmande, urovekkande, for alle visste kor sprek Janita er, ho kan gå frå alt og alle.

Deretter gjorde vi det som var heilt vanleg på nittitalet, men som er mindre vanleg no: vi berre avtalte å møte kvarandre, på ein dato, på eit klokkeslett, på ei ferjekai. Vi skulle komme frå tre himmelretningar – frå sør, frå nord, frå vest – og treffe kvarandre på Festøya i Møre og Randodal fylke.

Ei ferjekai utan pølsekiosk, men med ein mytologisk posisjon i det sunnmørske friluftslivet. 

J

Dagen kom. Om eg ikkje hugsar feil, så ga vi kvarandre high fives då vi møtte kvarandre på kaia.

Vi smilte og lo og ga kvarandre high fives slik berre menneske med randoski på sekken kan smile og le og gi kvarandre high fives. Godt ingen såg oss. 

Olav sa: «dette er jo målstreken, no står vi ved slutten, hit kjem vi vandrande om nokre dagar, om alt går bra.»

Så tok vi ferja over til Hundeidvik. Det er cirka 4,8 kilometer i luftlinje frå Festøya over dit. Ferjeturen tek omlag 25 minutt – akkurat nok tid til å drikke ei flaske ananasbrus og diskutere lokal samferdslepolitikk (utan å komme til ein konklusjon).

No skulle vi – heilt frivillig – gå ein omveg tilbake til Festøya. Gjennom tronge dalar, via nokre av tindane, gjennom smale skar. Rundt heile Hjørundfjorden.

Om alt går bra, som Olav sa.

Ø

Det var ålesundaren Børge Solbakk som var fyrstemann på ski rundt Hjørundfjorden.

Han hadde høyrt om skitraversen Haute Route mellom Chamonix og Zermatt i Alpane. På slutten av åttitalet ville han finne ei liknande skirute i Sunnmørsalpane – og kom på den strålande ideen om å gå rundt ein av dei mest spektakulære fjordarmane på planeten vår.

13 år gamal las eg om Børge sitt suksessrike eventyr i Fjellposten, medlemsbladet til DNT Sunnmøre, utgåve nr. 1 1989.

Han skreiv: «Jeg beregnet turen til 6 dagsetapper. Hundeivik-Trandal. Trandal-Urke-Patchellhytta. Patchellhytta-Bjørke. Bjørke-Sæbø. Sæbø-Standalhytta. Standalhytta-Festøy. Siden jeg ikke er tilhenger av fysisk slit for slitets egen skyld, måtte sekken være lett, og det betød at telt, kokeutstyr og mat måtte være igjen hjemme. Og jeg måtte sette min lit til velvillig lokalbefolkning for kjøp av kost og losji. Et annet problem var at jeg etterhvert innså at skulle turen gjennomføres, så måtte det bli alene. Dette vakte stor bestyrtelse hos mine foreldre. Min mor var svært lite nådig og kalte meg en ansvarsløs tullebukk. Men den hadde jeg hørt før, og mine friperioder og andres ferie går ikke i hop, så da så.»

Den spanande teksten – og dei magiske bileta – gjekk rett i fletta på ein ung skiløpar. Eg kjende ein fjord av turlyst bølgje i meg.

N

Utstyret vi nytta på denne turen – var det for mykje? For lite? Heilt passeleg? Dette temaet kunne nok blitt til ein heftig debatt med 867 engasjerte innlegg i den riktige Facebook-gruppa. Vi valde i alle fall å ta med oss dette på turen:

→ Randoski (lette, med såkalla techbindingar, slik at vi fekk laus hæl opp, og fast hæl ned, og kunne signere store fjell sider med – vonleg – grandiose alpinsvingar). → Randostøvlar (lette og stive, mellom ein og 1,5 kilo tunge).
→ Teleskopstavar (slik at vi kunne endre lengda ut i frå terrenget vi gjekk i. Men gjorde vi det? Nei, ikkje særskilt ofte. Men slike stavar ser veldig tøffe ut, då. Det skal dei ha).
→ Terrengjoggesko (for vandring på etappar med sti, grus og asfalt – og dei var det mange av).
→ Ryggsekkar (rundt 30–35 liter store, romma likevel eit heilt univers).
→ Isøkser (for dei bratte partia).
→ Stegjarn (om det skulle bli bratt og hardt – samstundes).
→ Vindsekk (om vêret skulle bli dårleg – eller nokon skulle bli skada).
→ Skredsøkar, spade, søkestang og førstehjelpsutstyr (obligatorisk).
→ Kart, kompass, GPS og mobiltelefon – med ekstra batteri (for orientering og sikker -heit).
→ Hjelmar (til nedkøyringane og til litt bratt klyving).
→ Kvart vårt berg av klede (for alle vêrtypar – både snøstorm og bakande sol).

D

Vi fann ei lita opning mellom Tungremtindane, den vesle døra ned mot fjorden, ei kløft så smal at det akkurat er plass til eitt par ski. Så dansa vi nedover Nesdalen, i sving etter sving, heilt til snøen tok slutt, 450 meter over fjordspegelen.

Deretter gjekk vi til fots – fyrst i ein jungelskog, deretter langs ein grusveg – til Christian Gaard i Indre-Trandal. Dette er eit eventyrslott som inneheld både overnattingsrom, festivalområde, gjestehamn, restaurant og den mest Instagramvenlege huska du kan tenkje deg.

Her serverer familien Storeide framifrå mat og drikke, store smil og rike historier. Her fekk vi kvar vår seng å kvile i.

Neste dag, på toppen av Råna, 1586 høgde meter etter den tidlege frukosten, tenkte eg: Hjørundfjorden er ikkje like kjend som Geirangerfjorden. Verken i Oslo eller i Tokyo. Det er heilt greitt.

Ein skal ikkje setje vestlandsfjordar opp mot kvarandre, skal ein vel? Men om Geirangerfjorden er Grieg sine komposisjonar om Peer Gynt, så er kanskje Hjørundfjorden det lyriske stykket Melodi, Opus 47, av den same komponisten?

Om Geirangerfjorden er Bach sitt Juleoratorium, så er kanskje Hjørundfjorden Brandenburgkonsertane?

Om Geirangerfjorden er Born in the USA av Bruce Springsteen, så er det mogleg at Hjørundfjorden er The River. Sjølve meisterverket.

O

Rundturen vår vart raskt ei forteljing med fleire og fleire adjektiv. Var det sola som gjorde det? Høgtrykket? Himmelkvelvinga? Snøen? Skikøyringa? Blomane, samtalane, bekkane?

Tredje dagen gjekk eg på mange måtar tom for superlativ i notatblokka mi. Vi hadde allereie sett så mykje. Høyrd så mykje. Følt så mykje.

Men ved å byte ut superlativ med stadnamn, fekk eg eit dikt med meir nerve. Meir farge. Meir sjel.

Høyr berre på kvar vi gjekk no: ned Skylstadbrekka til Norangsdalen. Forbi Lygnstøylvatnet, Urasætra og Geilskredvatnet. Opp frå Fivelstadhaugen, i skuggen frå Kvitegga, ned Kårdalen og forbi Sellereite. Frå Leira til Kalnes, til Bjørke og Finnes. Opp til Bakkedalsætra og over til Rognestøylen. I retning eit hotell som heiter Sagafjord.

Kva skal ein med notatblokk når kvart namn er sitt eige eventyr?

R

Om vi bryt ein tur ned til sitt mest basale, handlar det om å flytte føtene framfor kvarandre. Ein fot fram, neste fot fram. Ein fot fram, neste fot fram.

Ja, det er fysisk. Men er det ikkje metafysisk, òg? Ligg det ikkje eitt eller anna der, i monotonien? Ei rytme, ei takt, ein tone?

Små tankar vert til store tankar, ei lita undring vert til ruvande spørsmål. Var det under Kamben eg fekk denne plutselege refleksjonen om Hjørundfjorden? Eller var det opp langs Sætreelva, ved munningen av Bakkedalsvatnet?

Eg hugsar ikkje. Men eg byrja å tenkje på dette: Du kan godt seie at Hjørundfjorden deler Sunnmørsalpane i to som eit sverdslag i vikingtida.

Men: Å dele noko handlar ikkje alltid om å skilje noko frå kvarandre, gjer det vel?

Kan ein òg seie at Hjørundfjorden er kysset som Rånahalvøya og Kolåshalvøya deler med kvarandre? Ei omfamning, eit blikk, ein klem? Sjølve tilknytinga – som skaper Sunnmørsalpane?

Kan ein, slik sett, påstå at fjorden er djup kjærleik?

D

Det er så mange historier herifrå. Om kvardagane på gardane, arbeidet på setrene, fisket på fjorden. Mykje slit og tunge tak. Ulykker, naturkatastrofar og krevjande hendingar som set merker for livet.

Men det er òg historier om naboskap, venskap og hjarterom. Om å hjelpe og støtte kvarandre inne i fjordbygdene. Om høgtid og fest, om store opplevingar, om endå større natur.

I lokale historiebøker har eg sett svartkvitbileta frå ei anna tid. 50 år tilbake. 100 år. Endå lengre bakover.

Eg har studert bilete av Hjørundfjordfolk som såg inn kameraet og vart foreviga på film – ved naustet, på gardstunet, utanfor kyrkja. På kaia, i båten eller ved ein varde – høgt til fjells.

Alle desse folka har satt spor etter seg.

Og no var det som om blikka frå alle desse bileta vart festa på oss, dei moderne og privilegerte skituristane, på veg gjennom Høgreset, aust for Grøtdalstindane, vest for Dalegubben, på turen sin fjerde og siste dag. 

Og det slo oss: Vi er berre gjestar i denne heilagdomen. Vi vart audmjuke der oppe. Vi vandra trass alt i Hjørundfjordfolket sine fotefar.

E

Samtale i fjellsida ovanfor Lissje-Standalsætra, eit lite stykke før Molladalsskaret, etter 10 timar på tur, dag 4:

Janita: «Nøtter?»

Olav: «Ja.»

Torstein: «Sjokolade?»

Eg: «Ja.»

Janita: «Ikkje langt att no.»

Eg: «Nei.»

Olav: «Ikkje langt i det heile tatt.»

Torstein: «Vêret held seg akkurat.»

Eg: «Ja.»

Og så, like etterpå: berre lyden av knirkande bindingar – og feller som glei over smeltande snøkrystallar – omkransa av Grønetinden, Svinetinden, Nordre Snarhornet og Storkopptindane.

N

Då vi endeleg sto på Festøya, altfor seint den fjerde kvelden, ga vi kvarandre ein klem. Ein gruppeklem.

Vi var slitne. Vi var glade. Vi var null meter over fjorden, men høgt oppe.

Sjølv om vi ikkje hadde gått til ein pol, sjølv om vi ikkje hadde klatra ei ny rute, sjølv om vi ikkje hadde vore borte i tre månader, så fekk vi denne kjensla av å ha vore på ein slags ekspedisjon.

Utanfor tid og rom.

På ferja over til Solevåg skreiv eg:

«Takk, Hjørundfjorden. Takk for at vi fekk gå rundt deg. Takk for tindar, dalar, folk, snø, stiar, flankar, vårblomar. Takk for 130 kilometer og 8000 høgdemeter med gode minner. Du er Fjorden over alle fjordar no».

Postludium: Kan ein drøyme om det ein allereie har gjort i livet – eller vert det raskt omgjort til eit minne, nostalgi, eit sakn? Eg veit ikkje. Eg veit berre at Hjørund - fjorden framleis er eit bål inni meg, ein eld som ikkje sloknar. No er Hjørundfjorden rundt eit eventyr eg fortel til sonen min, den enkle barneteikninga på bordet, det store biletet på veggen. Og nett slik det veks fram nye kvitveisar langs hjørundfjordstrendene kvar vår, veks det alltid nye draumar ut av ein slik skitur.